Πέμπτη 10 Φεβρουαρίου 2011

προφορικότητα – αφηγηματικότητα

Προφορικότητα – αφηγηματικότητα είναι η δυνατότητα σε real time (πραγματικό χρόνο) να επεξεργαζόμαστε και ν' αποδίδουμε με προφορικό λόγο στοιχεία της καθημερινής πραγματικότητας.

Η μονοσήμαντη διάσταση της προσοχής που τόσο αυστηρά συγκεντρωμένη βρίσκεται στο να επεξεργάζεται και ν' αποδίδει εκφραστικά ταυτόχρονα αυτά τα στοιχεία δεν αφήνει περιθώρια για αποκέντρωση καθώς ο γνωστικός μηχανισμός είναι μονοδρομημένος προς αυτή την κατεύθυνση.

Η προφορικότητα είναι εξαιρετικά σημαντική δεξιότητα καθώς εκφράζει σε μεγάλο βαθμό το μέτρο της συμμετοχής μας στο εκάστοτε δρώμενο μέσ' από μια επικοινωνιακή διάσταση.

Ας σημειωθεί ότι ο προφορικός λόγος δεν είναι απλώς μια μορφή φωνητικής σκέψης αλλά είναι πολύ περισσότερο μια μορφή επικοινωνιακής σκέψης καθώς τελικά σε πραγματικό χρόνο ορίζεται σύγχρονα και το πεδίο διαπραγμάτευσης μιας ιδέας καθώς και η οπτική του λέγοντος ο οποίος δεν λειτουργεί ως απλός κοινωνός αλλά ως κεντρικός επικοινωνιακός δράστης.

Ο ρόλος αυτός σημαίνει ότι αναλαμβάνει κανείς την ευθύνη να χειριστεί δραστικά το θεώμενο τμήμα της πραγματικότητας σε μια δεδομένη στιγμή και να χρησιμοποιήσει το δικό του φακό και το δικό του γνωστικό πλαίσιο προκειμένου να ορίσει διαδικασίες πραγμάτωσης, επιτέλεσης και επίτευξης.

Είναι σαφώς δύσκολο να οριοθετηθεί επακριβώς μια τέτοια λειτουργία αλλά ωστόσο έχουμε ένα πλήθος παραδειγμάτων όπου φαίνεται ότι τελικά μέσ' απ' την αλληλεπίδραση περνούν κάποιες κυρίαρχες θέσεις των εκάστοτε δραστών, θέσεις σημαίνουσες που αποτελούν κι επιμέρους στόχους. Είναι δηλαδή χαρακτηριστικό το πόσο εξαιρετικά σκόπιμη είναι μια τέτοια λειτουργία καθώς ταυτόχρονα μπορεί να σημαίνει, να στοχεύει και να εκφράζει. Δεν θα ήταν ανέφικτο το να προσεγγίσουμε αναλυτικά αυτήν ακριβώς την λειτουργία καθώς αποτελεί αυταπόδεικτα έναν απ' τους κυριότερους πόλους επικοινωνιακής μεταφοράς που διαθέτουμε ως πλάσματα νοήμονα και γνωστικά.

Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας η προφορική αφήγηση ήταν το κυριότερο μέσο μόρφωσης, ενημέρωσης και ανταλλαγής ιδεών εφόσον η κουλτούρα δεν διέθετε το τόσο κοινά σήμερα περιγράμματα – αναφορές που αποκτούνταν με την σχολική εκπαίδευση, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τη συμμετοχή σ' ένα τρόπο ζωής λίγο πολύ μαζικό και βιομηχανοποιημένο.

Ίσως έχουν τόσο πολύ πληθύνει τα αυτονόητα στην εποχή μας ώστε οι αναλυτικές περιγραφές των χρονικογράφων να φαίνονται πλέον περιττές και ανούσιες.

Ωστόσο δεν θα μπορούσε κανείς να πει περιττό και ανούσιο τον Παπαδιαμάντη ή τον Ηρόδοτο. Ίσως τελικά το περιττό και το ανούσιο να είναι αυτή η μακριά ουρά συνυποδηλώσεων που κατασκευάσαμε ούτως ώστε να κλισάρουμε τις επικοινωνιακές μας πράξεις και να καμουφλάρουμε την άγνοιά μας και την αλαζονεία μας.

Για να μην ξεφύγουμε απ' το θέμα μας όμως σε ποιο βαθμό μπορεί τελικά η προφορικότητα – αφηγηματικότητα να συνδέεται άμεσα με τις γνωστικές προσβάσεις ενός ανθρώπου καθώς και με την ιδεοπαραγωγή του. Είναι ένα πολύ καλό ερώτημα τελικά σε τι συνίσταται η κινητικότητα των ιδεών ενός ανθρώπου και αναφορικά με ποιο πλαίσιο ορίζεται καθώς μπορεί να υπάρχει σε μικρές και μεγάλες ιδέες.

Συνήθως η κινητικότητα αφορά τις χρηστικές ιδέες κι όχι τις χρήσιμες ή τις σημαντικές. Συνήθως υπάρχει ένα πεδίο ιδεών τις οποίες συνδέουμε άμεσα με την καθημερινή μας δραστηριότητα κι έτσι το καθημερινό γίνεται χρηστικό και το χρηστικό γίνεται λειτουργικό!

Βέβαια θα ήταν άδικο να πούμε ότι η συνείδηση κινείται μέσα σε αυτά τα στενά πλαίσια ωστόσο είναι εξαιρετικά περίπλοκο το να κατορθώσει κανείς να επεξεργαστεί με σχετικά πρωτότυπο τρόπο το καθημερινό του βίωμα και να το μετασχηματίσει σε ενεργητική γνωστική συμπεριφορά.

Συνήθως προτιμούμε μια γενική αποδεκτή φόρμα γνωστικής προσπέλασης χωρίς να προβληματιζόμαστε ιδιαίτερα για την αποτελεσματικότητά μας εκτός βέβαια απ' τις περιπτώσεις που αυτή θα μας αιτηθεί άμεσα και πιεστικά οπότε θ' αναγκαστούμε ν' αναλογιστούμε σε ποιο βαθμό τελικά η προσκτηθείσα γνώση είναι λειτουργική και αποτελεί όχι απλώς μια δηλωτική αναπαράσταση αλλά μια δυναμική δεξιότητα που μπορεί να ασκηθεί κάτω από διάφορες συνθήκες. Και ίσως τελικά τότε είναι που συνειδητοποιεί κανείς πως η κινητικότητα των ιδεών είναι χρήσιμη σε όλα τα επίπεδα εφόσον αποτελεί ένα βασικό ελατήριο να εξελίξουμε την υπάρχουσα γνώση αλλά και να την αφομοιώσουμε δημιουργικά.

Είναι τόσο βέβαιο ότι αυτό που επεξεργαζόμαστε το γνωρίζουμε καλύτερα ώστε θα' λεγε κανείς ότι είναι μια θαυμάσια ιδέα να χειριζόμαστε καθημερινά σύνθετες και δύσκολες ιδέες, χωρίς να ντρεπόμαστε γι' αυτό και χωρίς να το θεωρούμε σπαστικό ή χαζό ή αλαζονικό στο βαθμό που τελικά το απλό, το καθημερινό, δεν θα μας λείψει γιατί θα σκοντάφτουμε διαρκώς επάνω του.

Δεν υπάρχουν σχόλια: